Anatomi dersinde yüzün cildine baktığınızda, sinir hasarı nedeniyle gelişen tek taraflı yüz felcine işaret edercesine bir tarafın kaslarının gelişkin, diğer tarafın zayıf olduğunu görebilirsiniz.
Ağız köşelerini yana doğru çekerek gülümsememizi sağlayan Zygomaticus major ve minor kasları, hayatını kahkahalarla geçirmişlerde kalın ve belirgin olur, iz bırakır. İnce teller gibi olanlar ise kuruyup büzüşmüştür.
Orbicularis oculi kası: Göz kenarındaki “kaz ayağı” denilen kırışıklıkların oluşmasında rol alır.
Frontal yüz kasları: Kaşlarımızı yukarıya kaldıran bu kas lifleri, alnımızın kırışıklığına neden olurlar.
Orbicularis oris: Öperken dudakları büzer.
Depressor anguli oris kası: Surat asarken dudakları aşağıya çeker.
LEONARDO DA VINCI
“Eklem, kemikler arasında yer alır; sinir, kasa; kas, kirişe; kiriş ise sağduyuya boyun eğer. Ve sağduyu ruhun makamıdır,” der Leonardo. Anatomik incelemeleri, eskizleri, entelektüel enerjiyle dolu bir zihin pırıltısı taşır. Döllenme, gebelik, erkek ve kadın fizyolojisi ve anatomisini, farklı ruh hallerinin nedenleriyle birlikte çizer. “Duyguların ilahi kaynağını anlamanın yolu, anatomiyi derinlemesine bilmekten geçer,” der. Bu bir tür Tanrı’ya yaklaşma yoludur.
1503’te yaptığı Mona Lisa, yüz ifadesinin detaylarının ne denli hassas olduğunu gösterir. 1490’da yaptığı Son Akşam Yemeği duvar resmini incelerken bunu daha iyi fark edersiniz. Rivayete göre, İsa’nın “İçinizden biri bana ihanet edecek” dediği anı betimlemiştir. Bartolomeus, Aziz Andreas, Thomas ve Büyük Yakup’un yüz ifadeleriyle oluşturulan duygu fırtınası, İncil’deki öyküye sadık kalmaktan ziyade bu ifadelerin kullanımıyla takdir kazanmıştır.
1499’da dönemin politik ortamı nedeniyle 10 yıllık kaçışın ardından Pavia’ya döner ve sponsorlarının sağladığı imkânlarla Pavia Tıp Fakültesi Anatomi Kürsüsü’nde kadavralar üzerinde eskizlerini çizer. Bu çizimlerin arasına şu notu düşer:
“Deri, et ve yüz kaslarının bütün hareketlerini tarif et ve bu kasların hareket etmesini sağlayanın beyinden gelen sinirler olup olmadığını açıkla.”
Leonardo, yüzde iki kas grubu olduğunu anlatmıştır:
Beyinden çıkan beşinci sinir güçlü çiğneme kaslarını,
Yedinci sinir ise ince ve zayıf mimik kaslarını hareket ettirir.
Yedinci sinir, parotisten geçerek beş dala ayrılır.
Yüz Felci ile İnme Arasındaki Ayırıcı Tanı
Frontal alın kasının hareketi ayırıcı tanıda önemlidir. İnme geçirenlerde bu kaslar çalışmaya devam eder çünkü hemiplejik beyin hasarı tek taraflıdır. Göz kasları tek taraflı felç olduğunda, göz kapağı kapanamadığı için gözyaşı dışarı akar. Bell paralizisi, fasiyal (yüz) sinirin sıkıştığını yani inflamasyonu gösterir. Bu durumda steroid tedavisine hemen başlanmalıdır. Yüzün insanlar arası iletişimdeki önemini düşünürsek, Bell paralizisi hayli yıkıcı olabilir.
Shakespeare:
“Kırk yılın kışı,
güzel alnını kuşattı mı?
Kapladı mı yüzünü derin çukurlar artık?”
Bell, cerrah ve ressamdı. 1809’da Waterloo Savaşı nedeniyle Edinburgh’tan Brüksel’e gitti. Günümüze ulaşmış 45 eskizi, yaralı yüzlerin dehşetini gözler önüne serer.
Kulağa tuhaf gelebilir ama tek taraflı felç olmuş bir yüzün diğer tarafını da felç etmek, yüzün simetri kazanmasına yardım edebilir. İşte bu noktada Botox devreye girer.
BOTOX
Zygomaticus ve Orbicularis oculi kaslarına yaptığımız küçük ve acısız iğnelerle, Leonardo’nun “korku ve öfke kasları”na odaklanarak kısmi felç oluştururuz. Bu felç 4-5 ay sürer.
Kısmi yüz felci olan bireylerde bu yöntemi uyguladığınızda simetriyi sağlarsınız. Artık çocuklar yüzünüzden korkmaz. Siz de saçlarınızla felçli tarafı kapatmaya çalışmazsınız.
Güzellik, parlaklık, kırışıklık, çirkinlik bir arada resmedilmeli; dehşet, korku, şaşkınlık daha vurucu olarak ifade edilebilmelidir. Leonardo’nun bu görüşü, sanatın yüceliğinin anlatımıdır. Son Akşam Yemeği’nde Aziz Andreas bu şekilde betimlenmiştir.
Uygulamalarımızda kullanılan ip, dolgu, ilaçlı ve cerrahi yüz germelerinde ifadenin sanatsal derinliğini kaybetmemeye çalışırız.
İnsanlara, duygularını gizleyen bir maskeyle hayat boyu dolaşmamalarını tavsiye ederim.
Kalın sağlıcakla.
-Dr. Şadi Özdemir